Huib Zuidervaart

Het ePistolarium: de casus Saturnus

Een check op de functionaliteit via Co-citaties

 

Co-citatieanalyse

Sinds de introductie van het begrip ‘co-citatie’ (in de jaren 1970), is co-citatieanalyse een belangrijke methode voor de studie van de structuur van een wetenschappelijke debat.

Wat is co-citatie?

Kortweg: wanneer in een stuk tekst een aantal personen bij elkaar in eenzelfde paragraaf worden genoemd, dan wordt dat als een ‘co-citatie’ geduid.

Het ePistolarium instrument genereert geautomatiseerd co-citaties uit elke paragraaf van brieven in het corpus.

Dit is mogelijk via software gestuurde ‘Named-Entity Recognition’, gevolgd door semi-automatische naamsidentificatie van personen.

Om de bruikbaarheid van deze functionaliteit te testen, heb ik gekeken naar wie het ePistolarium aanwijst als de belangrijkste spelers in het wetenschappelijk debat rondom de ontdekking van de ringstructuur en de manen rond Saturnus.

In dit debat heeft Christiaan Huygens een cruciale rol gespeeld.

Christiaans correspondentie maakt deel uit van het ePistolarium. Dus is deze casus bij uitstek geschikt om de co-citaties bij het ePistolarium te testen.

Bovendien is deze casus in het verleden goed uitgezocht (Van Helden: 11 grote artikelen uit periode 1968-1996).

Gemaakt met Wordle.com: Van Heldens artikelen tesamen.

 

Een dergelijke controle van ‘reeds bestaande kennis’ is van belang om de betrouwbaarheid van het ePistolarium te evalueren als middel voor onderzoek in een dergelijk gecompliceerd brievenbestand in diverse talen, deels ook in oude spelling.

 

De casus Saturnus

I. > 1616: planeet met handvatten

 

 

II. 1642: planeet ZONDER handvatten

 

 

III. 1642-1654: verwarring: observaties worden verzameld

 

 

IV. 1655-1659: Huygens’ontdekkingvan maan Titan en ringsysteem

    

 

 

V. 1671/1672: Cassini ontdekt Manen 2 & 3 (Iapetus & Rhea)

 

 

VI. Splitsing in ring ontdekt (spleet van Cassini)

 

 

VII. Cassini ontdekt Manen 4 & 5 (Tethys & Dione)

 

 

De casus ‘Saturn*’ – 395 brieven

   

Bovenstaande afbeeldingen: klik om te vergroten

 

Brieven in het ePistolarium met trefwoord ‘Saturn*’ (totaal 395 brieven)

 

 

III. PERIODE 1640-1654 – 15 brieven

   

Bovenstaande afbeeldingen: klik om te vergroten

 

ePistolarium: zoekwoord: ‘Saturn*’ – 15 brieven

Correspondenten:

 

Co-citaties met drempel 10:

 

Geen van de sterrenkundige stakeholders wordt genoemd.

Probleem: ‘Die Saturni’ = ZATERDAG

 

 

 

IV. PERIODE 1654-1659

ePistolarium: zoekwoord: ‘Saturn*’ – 155 brieven

Correspondenten:

 

 

 

Co-citaties met drempel 10:

 

Gesignaleerd door ePistolarium & Literatuur

1. Descartes                – Leverde theoretisch model

2. Bouillau                    – Waarnemer & astronoom

3. Gassendi                  – Waarnemer & astronoom

4. Hevelius                   – Waarnemer & astronoom

5. De Montmort           – Wiskundige; organisator ‘Montmor Academie’

6. De Roberval             – Wiskundige met eigen verklaring Saturnus

7. Heinsius                   – Tussenpersoon

8. Van Schooten           – Tussenpersoon

9. Fermat                     – Wiskundige – over ellipsen

10. Pascal                    – Wiskundige – over ellipsen

V. PERIODE 1660-1670

ePistolarium: zoekwoord: ‘Saturn*’ – 158 brieven

Co-citaties met drempel 10:

 

Gesignaleerd door ePistolarium & Literatuur

1. Boulliau                   – Waarnemer & astronoom

2. Hevelius                  – Waarnemer & astronoom

3. Huygens                 – Discussie over ring Saturnus

4. De Bessy                – Discussie over ring Saturnus

5. Wren                       – Discussie over ring Saturnus

6. Fabri                       – Bestreed Huygens’ waarnemingen

7. Divini                      – Telescoopmaker; bestreed Huygens’ waarnemingen

8. Boyle                      – Tussenpersoon

9. De Medici               – Kreeg ‘Systema Saturni’ opgedragen

10. Thévenot              – Leider discussiekring in Parijs

11. Vossius                – Tussenpersoon

VI. PERIODE 1671-1685

ePistolarium: zoekwoord: ‘Saturn*’ – 48 brieven

Correspondenten:

 

Co-citaties met drempel 10:

 

 

Gesignaleerd door ePistolarium & Literatuur

1. Cassini                    – astronoom (ontdekker manen Saturnus)

2. Campani                  – constructeur van grote telescopen

3. Colbert                    – stelde Cassini aan bij Observatoire

4. Wallis                      – wiskundige; bediscusieerde vorm van Saturnus

5. Descartes               – leverde kosmologisch verklaringsmodel

6. Copernicus             – leverde kosmologisch verklaringsmodel

7. La Hire                    – Frans astronoom

8. Alhazen                  – Arabische natuurfilosoof & wiskundige

9. Sluze                      – wiskundige; werkte aan curves

10. Catelan                 – auteur van een boek over balansen

11. Mariotte               – ‘fysicus’ (werkte o.a. aan horloges)

12. Galois                   – ‘fysicus’ (werkte o.a. aan mechanica)

 

CONCLUSIE

Co-citaties in het ePistolarium onthullen doorgaans de voornaamste spelers in de gevoerde discussies over Saturnus.

Voor een correcte interpretatie blijft inhoudelijke kennis van tijd en personen een eerste vereiste.

Een verkeerde conclusie is anders zo getrokken: